Dokuczanie, nękanie, straszenie, kłamstwa, szykany, plotki, zwodzenie, podstęp, intryga i poniżanie w pracy. Przez niektórych zachowanie nazywane przemocą psychiczną, a nawet terrorem psychicznym czy molestowaniem moralnym. Są to gesty, słowa, postawa, która, kierowana systematycznie przeciwko konkretnej osobie narusza jej godność.
U podstaw mobbingu leży nie zażegnany lub nieprawidłowo zażegnany konflikt. Przyczyny konfliktu nie wynikają jednak z różnicy interesów, a z zamierzonej chęci poniżenie, odarcia z godności i eliminacji ofiary z zajmowanej pozycji.
Ofiarami mobbingu padają często ludzie wrażliwi na krytykę, niepewni swojej wartości, z natury perfekcyjni, pracowici i zdolni. Mają przewagę intelektualną nad swoim przełożonym, na co ten reaguje agresją i nienawiścią. Jednak Heinz Leymann, światowej sławy ekspert w temacie mobbingu, po przebadaniu 1300 osób, (które leczył ze skutków mobbingu), stwierdził, iż ofiary mobbingu niczym szczególnym nie wyróżniają się pod względem cech osobowości. Wyciągnął wniosek, iż stanie się ofiarą mobbingu jest głównie wynikiem danej sytuacji, a nie osobowości człowieka.
Standardowo wyróżnia się cztery fazy mobbingu:
I faza tzw. przygotowawcza
Powstają konflikty, które nie są w ogóle rozwiązywane, bądź są rozwiązywane w zły sposób. Ofiara przemocy nie jest w stanie dokonać racjonalnej oceny sytuacji. Jest zdezorientowana i pracuje w ciągłym napięciu. Ma obniżoną samoocenę.
II faza – stres i walka ofiary
Strach przed pójściem do pracy, pogorszenie stanu zdrowia (bóle głowy, brzucha, podwyższone ciśnienie, brak koncentracji, bezsenność). Pojawiają się stany lękowe i depresyjne. W tej fazie często ofiara próbuje coś zrobić, jednak jest to stosowanie środków nasennych, uspokajających czy też używek. Walka nie przynosi więc efektów.
III faza – nasilenie agresji ze strony mobbera
Ofiara słabnie psychicznie. Jest jej przydzielona rola „kozła ofiarnego”. Mobber prowokuje innych do ataków, ukazując nieprawdziwe oblicze ofiary (np. jako kłamcy). Pojawia się bezpodstawne oskarżanie, pretensje, wyzwiska. Osoba mobbowana w tej fazie często idzie na zwolnienie lekarskie.
IV faza – fizyczna, psychiczna i społeczna degradacja ofiary
Ofiara w tej fazie najczęściej nie jest już w stanie sprostać swoim obowiązkom służbowym. Funkcjonuje w atmosferze ciągłego zastraszania, zagrożenia utraty pracy, niemożności nawiązania kontaktów interpersonalnych. Mogą tu wystąpić silne stany depresyjne.
Najczęstsze przypadki mobbingu dotyczą znęcania się przełożonego nad podwładnym. Jednak występują również inne typy mobbingu:
- mobbing pionowy – pracownicy przeciwko przełożonemu
- mobbing poziomy – pracownicy przeciw innemu pracownikowi
- mobbing pochyły – przełożony przeciwko pracownikowi
Wniosek jest taki, że każdy z nas jest potencjalną ofiarą mobbingu. Bez względu na osobowość czy zajmowane stanowisko. Warto zdać sobie sprawę z tego, jakim poważnym zjawiskiem jest mobbing. W zaawansowanej fazie może prowadzić nawet do samobójstwa. Z badań przeprowadzonych na terenie Hiszpanii wynika, że co piąte samobójstwo popełnione w tym kraju, było spowodowane przemocą psychiczną w miejscu pracy.
Anna Łukasiewicz
Mediator sądowy
www.mediacjepoznan.com